Gümrü Antlaşması, TBMM hükümeti ile Ermenistan arasında 2 Aralık 1920'de imzalanmıştır. Bu antlaşmayı TBMM hükümeti adına Kazım Karabekir imzalamıştır.
Gümrü Antlaşması'nın Maddeleri
Gümrü Antlaşması'nın önemli maddeleri şu şekildeydi:
Kars, Iğdır, Sarıkamış, Kulp ve Selim Türkiye'nin egemenliğinde olacak.
Ermenistan, TBMM tarafından kesin bir şekilde reddedilmiş olan Sevr Antlaşması'nı hükümsüz sayacaktır.
Ermenistan, sadece iç güvenliğini korumaya yetecek düzeyde asker ve mühimmat bulundurabilecek.
Ermenistan'da zorunlu askerlik olmayacak.
TBMM, Ermenistan hükümetinin istemesi halinde askeri ve siyasi yardımda bulunacaktır.
Ermenitan, Türkiye'ye karşı düşmanca bir politika izlemeyecektir.
Gümrü Antlaşması'nın Özellikleri
Gümrü Antlaşması, birçok açıdan ilklerin yaşandığı bir antlaşma olmuştur. Bu sebeple de önemli özelliklere sahiptir. Bunları şu şekilde sayabiliriz:
TBMM, ilk defa bir yabancı devletle bir antlaşma imzalamış ve ilk uluslararası zaferini elde etmiştir.
Bu antlaşmasının imzalanmasıyla Doğu Cephesi kapanmıştır.
Ermenistan, TBMM'yi tanıyan ilk devlet olmuştur.
Ermenistan, Sevr Antlaşması'nın geçersiz olduğunu tanıyan ilk devlet olmuştur.
İlk kez "Türkiye Devleti" ifadesi kullanılmıştır.
Gümrü Antlaşması'nın Sonucu
Gümrü Antlaşması, tüm bunlara karşın yürürlüğe girememiştir. Çünkü, Sovyet Rusya Ermenistan'ı işgal ederek burada Bolşevik yönetim ilan etti ve Gümrü Antlaşması'nı tanımayacağını bildirdi. Bu antlaşmanın yürürlüğe girmemesi sonucunda Moskova Antlaşması ve Kars Antlaşması imzalanmıştır.
